zondag 5 maart 2017

De hoofdkam van de Jura - praktisch

Troeven van deze trekking

Ideaal voor een korte wintertrekking. Geen enkele bestemming op ca. een halve dag reizen van België biedt zo'n uitgesproken "berggevoel". In de winter biedt de tocht over de hoogste toppen van de Jura - Dôle, Colomby de Gex, Crêt de la Neige, Reculet en Crêt d'Eau - veel van dezelfde sensaties als een zomertrekking ver boven de 3000 m. Echte berghutten, een portie engagement, sneeuw, kou en op de toppen het gevoel de hele wereld aan je voeten te hebben.

Wat bedoelen we met de hoofdkam van de Jura ?

De Jura is een heel breed massief dat bestaat uit een 5-tal elkaar opvolgende kammen. Die zijn allemaal tegelijk gevormd met de Alpen. Deze dichtst bij de Alpen zijn hoger en smaller, deze die dieper in Frankrijk liggen zijn lager en breder. De hoofdkam is dus de eerste, meest zuidoostelijke, want die is de hoogste.
Het stuk tussen de Col de Givrine en Bellegarde is het meest uitgesproken. De steile kam is er nog geaccentueerd door de diep ingesneden Valserine enerzijds en de erosie door de ijskap die heel Zwitserland bedekte tijdens de ijstijden anderzijds.
Dit gebied valt grotendeels samen met de Reserve National du Haut-Jura.

Je kan dit stuk in de zomer integraal wandelen (GR9). In de winter moet je een paar aanpassingen doen omwille van de fameuze stiltegebieden. Deze "Zones de Quiétude de Faune Sauvage" zijn er in de eerste plaats op gericht om de zeldzame Auherhoen (Grand Tétra) te laten overleven. Tussen 15 december en 30 juni zijn een aantal gebieden dus niet toegankelijk, behalve via enkele schaarse gemarkeerde routes. Specifiek in twee zones moet je dus een alternatief zoeken :
- tussen Le Vattay en Col de La Faucille
- helemaal op het einde op de Crêt d'Eau
De juiste routes waar je in de winter wel op mag en welke niet, veranderen iedere winter. Voor de planning kan je best de site van het Parc gebruiken.

Normaal heb je voor deze tocht 4 dagen nodig.
Ik voegde er 4 dagen aan toe met de GTJ voor raquettes tussen Métabief en Les Rousses. Ik had immers een hele week de te besteden.


Praktisch

Heen- en terugreis
Heel gemakkelijk met de TGV. De TGV-Lyria is heel goedkoop. Voor minder dan de prijs van de diesel + de péages ben je er in ongeveer 2/3 van de tijd en met veel meer confort en rust.
Vertrek in TGV-station Frasne (op de TGV sluit een SNCF-bus aan die je naar Métabief of een ander startpunt brengt). Aankomst in Bellegarde (bus 153 is nuttig om het laatste stukje te doen).

Documentatie
Er is geen kant en klare gids bij mijn weten.
Ik gebruikte vooral :
- de interactieve kaart van de reserve national Chaine Haut-Jura
- de interactieve kaart van Espace Nordique Jurassien
- de website van de GTJ - doorklikken naar pagina's voor raquettes

Toegang en regeltjes
Buiten de officiële natuurgebieden kan je als raquettist overal wandelen. Binnen de natuurgebieden alleen op de gemarkeerde (zomer)paden. Binnen de Stiltegebieden alleen op welbepaalde paden. Op zo goed als alle pistes voor langlaufers ben je als wandelaar of raquettist niet welkom (als het niet druk is of als de piste officieel niet meer open is wordt je wel getollereerd). Begrijpelijk : de skiërs betalen een fors bedrag voor een geprepareerde piste en dan is het niet leuk als wandelaars of raquettisten die dan (gratis !) komen kapotstampen.  
Voor de GTJ voor raquettes en voor de raquettepistes in sommige stations is een pas nodig. Die pas is fel gecontesteerd en wordt bij mijn weten nergens gecontroleerd. De pas is niet nodig voor de raquettepaden op de hoofdkam.

Markering
Raquette-parcours worden vrij consequent met donkergele palen en donkergele vlaggetjes gemarkeerd. Ga je er buiten, dan zal je oriëntatievermogen tot het uiterste getest worden, zeker op momenten met mist, met sneeuwval of met harde wind (door de sneeuwdrift). De zomermarkering is grotendeels onzichtbaar. In tegenstelling tot de Alpen is het reliëf vaak geen hulpmiddel ; in de Jura kom je vaak zeer chaotisch terrein tegen. Voor wie geen ervaring heeft is een wandel-GPS geen overbodige luxe.

Speciale gevaren
Indien je op de kam blijft is er geen lawinerisico. Op de steile hellingen wel. Het gevolg dat sommige paden die je in de zomer bij zeer slecht zou gebruiken om uit te wijken naar de vallei, zoals Col de la Porte (Dôle) of Montchanais (Colomby de Gex) of enkele paden op Reculet, in de winter in de praktijk uitgesloten zijn. Wil je toch iets op die hellingen doen, raadpleeg dan vooraf het sneeuwbericht en bereid je voor zoals het hoort.
Houdt altijd rekening met corniches (een onstabiele sneeuwlip die door de wind opgebouwd wordt aan de bovenrand van een steile helling). M.a.w. altijd een paar meter marge houden tegenover wat er uit ziet als de rand.
Bereid je zeker voor op white-out, waarbij de combinatie van mist, sneeuwdrift en sneeuw zorgt dat je door een uniform witte wereld stapt. Geen probleem op de officiële raquetteroutes (de gele paaltjes zijn duidelijk zichtbaar), maar erbuiten wel. Muurtjes of afsluitingen zijn bruikbare hulpmiddelen bij oriëntatie. Het extra gewicht van een wandel-GPS is het zeker waard.
En uiteraard alle gewone winterdingen die iedereen die al eens gaat skiën, ook kent. 

Kaarten
Ik had op de telefoon de gewone IGN 1:25000 kaarten. Op de GPS de OSM-kaart van het Alpengebied.


Dag per dag

De vierdaagse langs de hoofdkam tussen Givrine en Bellegarde : zie dag 6 tot dag 9

Dag 1 Malbuisson - Gros Morond
Een halve dag om in te wandelen. Route : GR9 / GTJ.
Overnachting in de CAF-hut Gros Morond. Deze hut is het grootste deel van de tijd niet bewaakt. Vooraf aanmelden en als je voldoende geloofwaardig overkomt krijg je de handleiding en de sleutelcode. Voor een onbewaakte hut is het super-grand-luxe. Supermarkt onderweg in Métabief.

Dag 2 Gros Morond - Mouthe
Ik volgde er grotendeels de GTJ voor raquettes. Het eerste stuk is zeer mooi, het middenstuk op bosexploitatiewegen in uniforme dennebossen viel wat tegen, het laatste stuk is weer heel gevarieerd.
Verblijf in de zeer gastvrije Gîte d'étape La Chaumière. Keuze tussen half-pension of in het dorp iets gaan eten. Supermarkt.

Dag 3 Mouthe - Forêt de Risoux
Normaal is de etappe-indeling : Mouthe - La Chapelle - Bois-d'Amont - Les Rousses dus drie dagen. Ik sliep al 2 keer in Bois d'Amont waar je enkel terechtkan in Le Montagnard (lekker eten, goed bed, maar voor de rest zeer kil en ongastvrij). Dus maakte ik er twee lange etappes van.
Grotendeels langs de GTJ voor raquettes. In La Chapelle vermeed ik het dorp en ging ik langs de Roche Champion. Mooier en vooral : eindelijk sneeuw. Overnachting in Chalet Gaillard. Een echte refuge. Voor mij een heel fijne ervaring (geef de gardien wat tijd om te ontdooien - heel stug bij het eerste contact maar supergastvrij eens je daar over bent).

Dag 4 Forêt de Risoux - La Cure
De GTJ voor raquettes is hier erg saai. Uren na elkaar parallel met de grote baan lopen ... dat kan beter.
Het Forêt de Risoux doorkruisen moet verplicht op de GTJ voor raquettes. Dit is weer een ander stiltegebied met slechts één toegelaten route. Frequente controles maar slechte communicatie. Ik vond info hier en hier. Merkwaardig genoeg kan je in het Zwitserse Forêt de Risoux vrij overal wandelen.
Boven Bois d'Amont bleef ik op ca. 1200 m de gemarkeerde paden volgen ("PR Route haute bienne op IGN-kaart) en vervolgens bosexploitatiewegen tot "Vivier des Rousses". Daar eventjes parallel met het meer. Via de oude militaire weg of via Roche Lavenna naar Fort de Risoux en opnieuw op ca. 1200 m via Combe du Vert naar Loge à Ponard. Van daaruit via Les Rousses (supermarkt) en GR5 ofwel via het fort richting La Cure. Verblijf in (voor mij toch) één van de fijnste gites van de Jura : la Grenotte.

Dag 5 La Cure - La Cure
Ik bleef opnieuw in La Grenotte. Lokale tocht over Noirmont. Ik volgde losjes de Zwitserse gemarkeerde wandeling voor raquettes.

Dag 6 La Cure - Dôle - Le Vattay - Mijoux
De mooiste benadering is om in La Cure even het treintje te nemen naar Givrine en via la Barillette te gaan met een heen en terugje naar de top. De Col de la Porte is lawinegevaarlijk. Omdat ik de kant van de Barillette al eerder deed in de winter en omdat er veel verse sneeuw lag en het er naar uitzag dat ik zo goed als alles zou moeten sporen, heb ik wat ingekort. De beste route is dan : via de grens (die wordt gekapt) tot aan Les Dappes, doorsteken naar het skigebied en het spoor oppikken van iemand die hors-piste afgedaald is (op de skipistes ben je echt niet welkom) en dat volgen tot op de hoofdkam van la Dôle.
GR volgen tot op de grens en op la Petite Sonnailley (noodbivak) intakken op de officiële piste voor raquettes (die is verplicht - stiltegebied). Ik koos ervoor om net voor Le Vattay, bij "la Lécherolle" via een pad en een bospiste af te dalen naar la Vilette in de vallei. De alternatieven zijn : toch door het stiltegebied trekken, de grote baan volgen, de skibus of buiten de paden afdalen (wat hier erg risicovol is, veel zones met rotswanden). Stukje asfalt, daarna mooie dreef tot in Mijoux. Verblijf in La Michaille.Supermarkt in Mijoux.

Dag 7 Mijoux - Lelex (Col de la Faucille - Le Ratou)
Naar Col de la Faucille met de oude weg of met de zetellift. Pad voor raquettes tot op de Grand Montrond. Daarna via de GR9 vrij gemakkelijk te vinden tot Le Colomby de Gex en al heel wat lastiger (zelfs bij helder weer!) tot in het skigebied van Lelex. Dit kruisen en ter hoogte van de Refuge de la Loge (gesloten, wellicht definitief) het raquette-pad nemen tot Refuge de Ratou. Degelijke hut. Geen service voor zelfkokers.

Dag 8 Lelex - Gralet
De start verloopt opnieuw verplicht langs het raquettespad dat grofweg de GR9 volgt. Dan de GR9 volgen tot in le Gralet. Evident routeverloop, maar hier en daar technische stukken. Onbewaakte hut (kachel, houtvoorraad aanwezig, water van citerne met handpomp).

Dag 9 Gralet - Bellegarde
Ik nam de afdaling via Menthières en Confort. Ik was te laat vertrokken om de langere route via de GR9 over de Crêt d'Eau en Sorgia en zo verder naar Lancrans te nemen ; ik had een ticket voor de TGV van 15 h. Jammer (maar alles zat toch dicht in de mist zegt een mens dan). Vanuit Lancrans of Confort de bus tot aan het station of het wandelpad van de oude tram. De route langs Varambon is verboden in de winter.

 

zaterdag 4 maart 2017

Afdaling naar (het) Confort

De vier Fransen die nog opdoken in de Refuge de Gralet waren eerst aangenaam gezelschap. Toen het promillage in hun bloed een flink eind was toegenomen, wat minder. De deal was dus: zij sliepen in de leefruimte op de banken, ik alleen op de slaapzolder. Met drie dekens over elkaar lukte dat prima.
De hoofdkam van de Jura loopt rustig verder naar de Cret d'Eau. Om die top erbij te nemen was ik veel te laat vertrokken. Een heel ander karakter dan gisteren met veel rotshoebels en bos waar de Alpen of het Valserine-dal af en toe tussen piepten.
De voorbije twee dagen had ik vaak het gevoel dat de tocht erg leek op een zware 3000-er of een 4000-er in de Alpen. Droge kou en wind, uitzicht 100 km ver, het gevoel boven de wereld te staan, stappen op sneeuw, de oriëntatie-uitdaging,...
Natuurlijk moet daar ook een afdaling bij die de knietjes op de proef stelt. Van 1350 m op de hoofdkam in de buurt van Col de Sac naar 500 m in Confort met een vlak stukje in het uitgestorven skistation van Mentieres (al weken geen sneeuw ; hoe gaan die ooit al die nieuwbouw afschrijven met 4 a 6 weken sneeuw per jaar?).
In Confort had ik de keuze. Een dik uur wachten op de skibus of te voet verder?  Ik koos voor te voet. De oude trambedding is een heel rustige groene weg tot vlak bij het TGV-station van Bellegarde.
La Poutoille
De oude trambaan tussen Confort en Bellegarde

vrijdag 3 maart 2017

Koninginnerit

De tocht over de hoofdkam tussen de Refuge de Ratou en de Refuge de Gralet loopt langs de twee hoogste toppen van de Jura : Cret de Neige en Reculet. De lange smalle kam is veruit de meest alpine van de Jura.
Het was vreemd weer. De locals zegden de hele tijd "ah - wind uit het zuiden" met zo'n blik van "goed, maar het kan beter". Blijkbaar staat dit voor redelijk stabiel weer met mooie uitzichten maar wat bewolkt (de hele dag een soort zonsondergangsroze) en vooral een felle wind op de toppen.
Dat heb ik geweten. In de afdaling van de Reculet (met zijn megalomaan kruis) moest ik een paar keer op de knieën, zo'n harde wind.
Het uitzicht op de Mont-Blanc en de rest van de Alpen was de hele dag spectaculair. Je kon ze haast aanraken, zo helder en scherp waren ze zichtbaar.
De specials van de dag:
- 15 gemzen gespot die gewoon rustig bleven doen wat ze gewoon zijn: op een afgelegen plek uit de wind maar vlak bij steile rotswanden wat herkauwen.
- een Mariagrot. Ideaal om even te pauseren uit de wind.
- de Refuge de Gralet. Manifiek zo'n kleine afgelegen ruige berghut. Hout hakken, stoof aansteken, water halen... is deel van het pakket. Dat heb ik er zeker voor over
- en vooral : de luxe om het grootste deel van de tocht te maken door een ongerept decor zonder enig ski- of wandelspoor.
Crêt de Chalam en Crêt au Merle
Vanop de Grand Crêt : Genève, erachter la Salève, erachter het Mont-Blanc massief
In de verte de Reculet
Reculet topgraag
Reculet topkruis
Zoek de 15 gemzen
La grotte de la Marie du Jura

donderdag 2 maart 2017

Twee parallelle werelden

Gisteren sneeuw in Mijoux, vanmorgen was het een graad of 5 warmer en was er zo'n allesdoorwekend motregen. Zo rap mogelijk stijgen dus. In plaats van de saaie wandeling langs de oude pasweg werd het dus de stoeltjeslift. Wat een gedoe in Mijoux. De lift was open om 8:45, bleek dat de tickets niet aan de lift te krijgen zijn maar in de Office de Tourisme dat pas om 9:00 opengaat en net zo'n traag opstartende PC heeft als ik op het werk.
Maar goed, vanaf dan ging het alleen maar beter en beter. Natte sneeuw werd droge sneeuw, vanaf de Montrond kwam er nog wat wind bij die alles droogde. En iets verder op de hoofdkam kwamen de eerste gaten in de wolken : zon en zicht op Genève en zijn Meer. Met maar één spoor in heel die sneeuwwereld: dat van mij. 
Het hoofddoel was de Colomby de Gex, één van de hoogste toppen van de Jura. In de Alpen zou dat een lange steeds stijgende wandeling zijn. De Jura zit anders in elkaar: voor en na de top passeer ik tientallen kleinere toppen, allemaal met een ander karakter.
Blunder van de dag: op een bepaald moment was er én een gat in de wolken én eventjes geen wind en dus geen sneeuwdrift. Ik leg mijn stokken en een handschoen neer voor de foto... en de wind duwt de handschoen naar de rand van de afgrond. Ik sprong er niet achteraan! Dat zou pas een megablunder geweest zijn met de indruwekkend corniches boven bijna verticale kalkwanden. De handschoen bleef nog 10-15 tergende seconden liggen op de rand van de corniche...
Pech onderweg, verder met de reservehandschoenen.
Na de Colomby de Gex wordt de hoofdkam breder en verandert in een chaotisch plateau met honderden boebels en combes. Het speelterrein van zeilsurfers en zeilskiërs. Heerlijk om naar te kijken.
Op de Col de Crozet komen we in de drukte van het skistation van Gex (links) en Lelex (rechts). Even doorbijten en als alien me doorheen een paar duizend skiërs manoeuvreren naar de Refuge de Ratou
Parallelle werelden? De witte bergwereld en de groene vlaktewereld natuurlijk.
Waar hoort de Refuge de Ratou bij ? Moeilijk te zeggen. Perfect eten, gezellige leefruimte en heel attente jonge gasten in de keuken. Maar een ronduit botte gardien, allerlei kleine defectjes in de slaapruimtes en sanitair, geen weerbericht en ook geen wifi om het zelf op te halen, ... een grensgeval dat meer neigt naar goede service voor de pisteskiërs dan een echte berghut. We trokken het ons niet veel aan met ons 12 en hadden een gezellige avond (ik, een koppel en een groep enthousiaste kinderen van 11-12 met hun begeleiders) .
Top van de Colomby de Gex
Genève

woensdag 1 maart 2017

Alles naar wens!

La Cure - Dole - Le Vattay - Mijoux.
Het zag er nochtans niet goed uit. De GPS leek stuk. Ik had nieuwe batterijen gestoken midden in het onweer van gisteren en sindsdien vond ie geen satellieten meer. Vochtprobleem ?
Tip van thuis hoe ik 'm kon drogen en jawel hoor : ik had opnieuw een perfect werkende GPS. 
Ik hem hem meer dan eens nodig gehad.
In de mist boven op de Dôle. Normaal heb je hier een magnifiek zicht op het meer van Genève en de Alpen. Nu zag ik zelfs de bovenkant niet van de radarkoepel op de top. Gemzen - de andere attractie van de Dole - heb ik wel gezien.
En om de bergboerderij van La Petite Sonnailley terug te vinden. Ik stond er 100 m van en zag 'm nóg niet. Blij dat ik was om daar even in een stal te kunnen schuilen en rustig te picknicken en door het deurgat te bekijken hoe de wind de pasgevallen sneeuw metershoog opwaaide.
Na de ruige maar o zo mooie eenzaamheid van de hoofdkam (of de "crêtes" zoals ze hier zeggen) daal ik af richting Le Vattay. Beetje bij beetje wordt het drukker en moet ik minder sporen. Kort vóór dit skistationnetje zoek ik een houthakkerswegje, één van de weinige doorgangen door de steile valleiwand van het Valserine-dal. En joepie, we kunnen eindigen in schoonheid: tot 200 m van de gite waar ik heb geboekt ligt er ideale raquettesneeuw. 
Mijoux ligt in de diep ingesneden vallei van Valserine. Om aan de skipistes te raken moeten de toeristen dus wel wat omrijden. Is dat de reden dat het hier zo kalm is?
Na drie nachten op vrij volle slaapzolders ben ik blij om zo'n dortoir helemaal voor mezelf te hebben. Laat je niet mispakken, La Michaille ligt officiëel in Lajoux (op het plateau), maar ligt eigenlijk in het centrum van Mijoux (in het Valserine-dal). Op één of andere historische reden is de rivier hier altijd een soort internationale grens geweest. Ook nu werkt dit nog door. Linker en rechteroever liggen in twee verschillend departementen en die horen bij twee verschillende regio's. Dat heeft ook voor de wandelaar zijn gevolgen bv. geen doorrijdende bussen. Een coherente ontwikkeling waarbij Mijoux een soort verbinding wordt ipv. een afgelegen grensgeval zal er wellicht nooit komen ... ?
Niet wanhopen - er is nu toch al één skipas voor de drie departementen in het Jura-massief.
Noodschuilhut van de Petite Sonnailley
La Pillarde
Zoek de eenzame langlaufer
Valserine

dinsdag 28 februari 2017

Twee koufronten op 1 dag

Gelukkig had ik vandaag een flexibele dag gepland, met twee overnachtingen na elkaar op dezelfde plek - La Grenotte vlak bij La Cure.
Verse sneeuw, een soort hagel, onweer als het front overkomt en veel wind.
De top van de Noirmont kreeg dus maar een kort bezoek. Er was trouwens toch geen zicht op de Alpen - heel even het meer van Genève.
Vroeg terug dus. De wind en de natte kou tijdens het onweer waren er teveel aan.
'S avonds in de gite kom ik Nathalie terug tegen. Zij heeft me 4 jaar geleden op een fantastische manier met de winterse Jura laten kennismaken en is hier opnieuw met een wandelgroep. Ik ben blij dat ik haar er voor kan bedanken en krijg een pak insidertips voor morgen. 

Hoefafrduk van een groot beest. Een hert ?
Afdaling van de Noirmont - in de verte la Dôle, het doel voor morgen

maandag 27 februari 2017

Raadsel van Risoux

Als wandelaar (met of zonder raquettes) kan je in winter en voorjaar maar in een heel klein stukje van het enorme Foret de Risoux. Omdat het een stiltegebied is mogen wandelaars maar een heel klein hoekje tussen Chalet Gaillard en Bois d'Amont doorkruisen. De rest is verboden : het wild en vooral de Grand Tetra (Auerhoen) heeft rust nodig. Van lawaai raakt ie gestresseerd en dan verbruikt ie zoveel reserves dat ie de winter niet overleefd.
Het grote raadsel: waarom zijn er in dit Foret de Risoux voor de langlaufers zo'n 80 km pistes, die elke nacht  geprepareerd worden door een zware machine met meer licht aan boord dan een podium van een popfestival ? En dan zijn er nog de vliegtuigen die naar Genève afdalen ? Maar blijkbaar zijn het de wandelaars die het voor die vogels verpesten?
Maar voor de Auerhoen hebben we wel iets over. Ik neem een route zo dicht mogelijk langs de zuidrand, buiten de Zone de Quiétude.
De rand van het Bois de Risoux, een eind langs het meer - Lac des Rousses - heerlijke middagpauze met zicht op het verijsde meer.
Na de middag trok ik terug het bos in. Alle hoekjes verkennen van het Fort de Risoux en dan zo ver mogelijk op de raquettes blijven stappen. Eigenlijk zijn ze alleen zinvol op afgelegen paadjes boven 1200 m.
Na Les Rousses (supermarkt - voor de rest niet veel interessants) trok ik naar mijn favoriete Gite in de Jura, La Grenotte. Ze kenden me nog.
Lac des Rousses. Op de achtergrond la Dôle
Lac des Rousses. In de verte Dent de Vaulion in Zwitserland
Fort de Risoux